Deel 2: De oprichting en de 'pruimenbogerd'
De crisisjaren 1929-1939 waren ingegaan. De Beurskrach in Amerika luidde de crisis van de wereldeconomie in. Door sterk dalende aandeelprijzen zakte de beurs in elkaar, brak er paniek uit en werden de aandelen in korte tijd waardeloos. Doordat er sprake was van een wereldeconomie, waaide de crisis kort erna ook over naar Europa.
In Nederland was de economische crisis in de 1930 zeer goed voelbaar. De economie stond er al niet best voor en verslechterde de jaren erna in rap tempo. De werkeloosheid en daarmee de armoede groeide gigantisch. De overheid voerde de werkverschaffing in en zette hiermee grote groepen werkelozen in erbarmelijke omstandigheden aan het werk op grote projecten. Onder andere de Afsluitdijk, het Amsterdamse Bos, het Kralingse Bos en de Noordoostpolder komen in dit decennium door de werkverschaffing tot stand.
De werkeloosheid onder de Heukelumse bevolking begon in 1930 op te lopen. Zo'n 55 inwoners waren werkeloos, circa 7-8% van de beroepsbevolking. In 1935 waren dit er 146, circa 19-20% van de beroepsbevolking. Dat de armoede groot was, bleek wel uit het feit dat de gemeenten eind 1930 13 huizen in de stad onbewoonbaar verklaarde vanwege de erbarmelijke staat van de woningen. Het gemeentebestuur had de eigenaren meerdere malen aangeschreven de huizen weer 'bewoonbaar' te maken, maar deze hadden waarschijnlijk te weinig geld om de gebreken aan de huizen te herstellen.
Ondanks de economische achteruitgang werd er toch ook over vooruitgang gesproken. In 1930 had de gemeente Heukelum onder leiding van Burgemeester Vonk plannen met de gemeente Kedichem, Asperen en Arkel een waterleiding aan te leggen. De aanleg bracht natuurlijk flinke kosten met zich mee en de vraag was of dit in deze tijd nu wel zo verstandig was. In Heukelum en Asperen werd zelfs een handtekeningenactie tegen de aanleg georganiseerd. Het duurt uiteindelijk tot november 1932 als samen met de gemeenten Kedichem en Arkel wordt besloten tot de oprichting van een waterleidingbedrijf. In 1933 wordt begonnen met de aanleg. Vanzelfsprekend werden hierbij een aantal werkelozen aan het werk geholpen via de werkverschaffing.
Gerrit Rokus Vonk. Burgemeester van Heukelum 1925-1938.
In 1944 geliquideerd in functie van burgemeester van Bodegraven. Klik voor meer informatie.
Heukelumse Voetbal Vereniging Door Oefening Sterk
Het allereerste hoogtepunt uit de historie van onze vereniging is natuurlijk de oprichting in 1930. De populariteit van het voetbal steeg rap, zoals ook beschreven in mijn vorige artikel (klik hier). Hiermee steeg ook de overlast van voetballende jongeren in de straten van Heukelum.
Gemeentelijk veldwachter Gijsbert Lakerveld had zijn handen vol aan de voetballende jeugd, die veelal zijn heil zocht op de Loswal of in de Kalverenbogaard. Er was een gebrek aan een volwaardig speelveld, dus moest de jeugd wel op straat voetballen. Zo nu en dan speelde er een gelegenheidselftal een uitwedstrijd in de regio, maar van een vereniging was nog geen sprake. Ook Lakerveld was vervend aanhanger van de voetbalsport, hij was betrokken als bestuurder en speler van de eerder ter ziele gegane Heukelumse voetbalclubs in 1920 en 1926 (zie vorig artikel).
Steeds vaker was er de roep om een voetbalclub op te richten. Maar het belangrijkste ontbrak, een speelveld. Het was veldwachter Gijsbert Lakerveld die eind 1929 de stap nam om rentmeester Job Post te benaderen voor een overleg over een speelveld. Rentmeester Post beheerde de gronden en gebouwen van de heerlijkheid Heukelum, de bezititingen van de Heer van Heukelum de Baron van Heckeren-Brandenburg.
Rentmeester Post zal de vraag om een speelveld ongetwijfeld hebben voorgelegd aan de Baron van Heckeren-Brandenburg. Die blijkbaar akkoord ging om een stuk veld ter beschikking te stellen en zo zijn zegen gaf aan de op te richten voetbalvereniging.
Het stuk veld werd uiteindelijk het achterste deel van de Pruimenbogaard, 'Pruimenbogerd' in de volksmond. Het lag in het verlengde van de oprit van de verlengde Schoolstraat (nu Arend Zeemeringstraat), ook wel de Achterstad of Heidensweg genoemd nu beter bekend als de Gragtdijk. De rentmeester zou het terrein in orde laten maken, mits de vereniging de gemaakt kosten zou terugbetalen. Bomen werden gerooid, greppels gedicht, een zandpad aangelegd en een omheining en toegangshek werden geplaatst.
Hoefsmit Van Kranenburg maakte in juli 1930 de rekening op voor het plaatsen en leveren van de omheining, vlaggenstok, sluitwerk en 5 beugels op stokken “om ballen uit sloot te halen”. Dit laatste was nodig omdat de zijlijnen van het niet al te grote veld dicht langs een brede wetering liepen. Menig lastige tegenstander zou later een nat pak halen, aldus oud-voorzitter Van Maaren in het 50-jarig jubileumnummer van clubblad de Vriezenwijk in 1980.
Een zeer opmerkelijk bericht vond ik in de Heukelumse-katern van de krant "Nieuwsblad voor Gorinchem en Omstreken" van 28 februari 1930. Zeer waarschijnlijk was het gemeentebestuur de overlast van onder andere de voetballende jeugd beu en vaardigde in februari een verbod uit op het voetballen op straat.
Nieuwsblad voor Gorinchem en Omstreken vrijdag 28 februari 1930
Of het de oprichting van een Heukelumse voetbalvereniging bespoedigde is niet duidelijk, maar ondertussen had veldwachter Lakerveld niet stilgezeten. Hij had contact gezocht met de heer Jan van Mourik, onderwijzer aan de openbare lagere school, met het verzoek in het bestuur plaats te nemen. Beiden vonden vervolgens ook de gebroeders Leen en Louis Stellenboom bereid om in het bestuur plaats te nemen.
En zo geschiedde het dat op zaterdag 26 april 1930 tijdens een vergadering zeer waarschijnlijk in café "De Sport" voetbalvereniging H.V.V. D.O.S. (Heukelumse Voetbal Vereniging Door Oefening Sterk) werd opgericht. Er werd meteen een voorlopig bestuur samengesteld en er meldde zich 40 of 45 leden aan. Dit laatste is wat onduidelijk omdat twee kranten een verschillend aantal noemen.
Het eerste bestuur was als volgt samengesteld:
- Voorzitter: Jan van Mourik (onderwijzer)
- Penningmeester: Leen Stellenboom (gemeentesecretaris)
- Adjunct: Louis Stellenboom (ambtenaar der secretarie in Leerdam)
- Gijsbert Lakerveld (gemeente-veldwachter)
Uit de overlevering is niet geheel duidelijk geworden wie de eerste secretaris van de vereniging was, Louis Stellenboom of Gijsbert Lakerveld.
Nieuwsblad voor Gorinchem en Omstreken vrijdag 2 mei 1930
Gorinchemse Courant zaterdag 3 mei 1930
Opening van de "pruimenbogerd"
De datum en tijd voor de officiële opening van het nieuwe veld werd vastgesteld op zaterdagmiddag 24 mei 1930 om 6 uur. Het veld was keurig in orde gemaakt. Maar helaas vond de opening geen doorgang vanwege "opkomende onweder en gevallen regen”. In de Leerdammer van woensdag 28 mei 1930:
De opening van het Voetbalterrein alhier, die j.l. zaterdag zou plaatsvinden hebben met een vriendschappelijken wedstrijd tegen A.V.V. uit Asperen kon wegens het opkomende onweder en gevallen regen geen doorgang hebben. ’t Was wel een teleurstelling, daar juist tegen den tijd aanvang het weder de opening deed mislukken.
Thans zal heden, Woensdagavond, de officiele opening plaatsvinden. Ook nu is de medewerking der muziekvereen gevraagd, die waarschijnlijk wel zal worden verkregen, terwijl dien avond dan ook de uitgestelde wedstrijd tegen A.V.V. zal worden gespeeld. |
En dus werd op woensdag 28 mei 1930 een tweede poging gewaagd. Die lukte. De Leerdammer van zaterdag 31 mei 1930:
Woensdag had alhier de de officieel opening plaats van het nieuwe terrein, der pas opgerichte voetbal vereniging D.O.S., waarbij de muziekvereen. haar medewerking verleende.
Onder veel belangstelling marcheerden te ruim 7 uur onder een opgewekte marsch de elftallen van "D.O.S." en "A.V.V." uit Asperen, waartegen de eerste wedstrijd bij deze gelegenheid zou worden gespeeld, naar het terrein. Daar aangekomen nam, de Voorz. Der Vereen., de heer J. van Mourik, het woord. Spreker begon met allen hartelijk welkom te heeten op het nieuwe sportterrein, waarbij hij vooral grooten dank bracht aan den heer Post, aan wien men het grootendeels te danken had, dat zoo'n uitstekend terrein in de onmiddelijke nabijheid der gemeente was verkregen. Ook vele anderen, o.a. in 't bijzonder nog den heer Lakerveld, wien niets te veel was voor de vereen., werd dank gebracht, waarna de heer v. M. zich tenslotte nog richtte tot A.V.V., welke vereen. hij in de eerste plaats dank bracht voor haar bereidwilligheid, om eerst Zaterdagavond en toen dit niet kon doorgaan hedenavond zich beschikbaar te stellen voor het spelen van een openings-wedstrijd. Haar pad liep niet steeds over rozzen, aldus spr., waar 't bij ons tot nog als van een leien dakje is geloopen, heeft zij steeds met grooten moeilijkheden te kampen gehad. Van harte hoopte hij, dat ook A.V.V. spoedig in 't bezit van een geschikt terrein zou komen. Waar de tijd dringt, vervolgde spr. ten slotte, moet ik kort zijn en eindigde hij met een hoera voor A.V.V., dat door het publiek enthousiast werd herhaald, terwijl als vanzelf ook D.O.S. niet werd vergeten.
Hierna verzocht de heer v. Mourik mevr. Post het lint, dat het veld afsloot, door te knippen, bij welke gelegenheid haar namens de vereeniging bloemen werden aangeboden. De fotograaf vereeuwigde dit gewichtige moment op de gevoelige plaat, terwijl ook de beide elftallen nog even werden gekiekt, alvorens de wedstrijd een aanvang nam.
Met het aanbieden van bloemen door A.V.V. aan den D.O.S.-aanvoerder en den aftrap door den heer Post, was het officieele gedeelte afgeloopen en nam de eigenlijke wedstrijd een aanvang. Was de algemeene verwachting, dat A.V.V. met flinke cijfers zou winnen, reeds direct wierp D.O.S. zich met enthousiasme in den strijd en na een kort overwicht bij 't begin voor A.V.V., kregen we zelfs perioden dat onze jonge club in de meerderheid was en moest de A.V.V.-verdediging dikwijls alle zeilen bijzetten, om doelpunten te voorkomen. Tenslotte slaagden de gasten er echter in, het eerste doelpunt te maken en ging rust in met 1-0 voor A.V.V.
Ook na de rust werd dikwijls heel aardig spel te zien gegeven. A.V.V. begon er toen beter in te komen en maakte er nog een tweetal punten bij. Vooral tegen het einden, toen de D.O.S.-spelers zichtbaar vermoeid begonnen te worden, waren de gasten geregeld in de meerderheid, doch tot doelpunten wisten zij het niet meer te brengen, totdat tegen het einde het D.O.S. uit een vlugge doorbraak gelukte, de eer te redden en een tegenpunt te maken, waarbij den geheel verrasten A.V.V.-keeper geen schrijn van kans werd gegeven, en eindigde deze in uitstekende verstandhouding gespeelde wedstrijd in een 3-1 overwinning der gasten.
Met enkele hartelijke woorden reikte tenslotte de heer van Mourik de voor deze wedstrijd door den heer Hes uit Gorcum beschikbaar gestelde medaille aan A.V.V. uit.
Men verzocht ons van deze plaats een woord van dank te brengen aan de Baronesse en de Baron van Heckeren-Brandenburg voor hunne medewerking. |
Opening van het nieuwe veld op 28 mei 1930. Onder grote belangstelling knipt mevrouw Post het lint tussen de doelpalen door. Achter mevrouw Post staat veldwachter Gijsbert Lakerveld in politietenue, en achter Lakverveld staat rentmeester Job Post (met hoed).
Een groepsfoto gemaakt bij de ingebruikname van het veld in 1930. Foto van de genodigden en het elftal van Heukelum. Staand vlnr: Leen Stellenoom (penningmeester), Mevrouw Post, Job Post (rentmeester), Gijsbert Lakerveld (veldwachter), Hein Moerkerk, Thijs Kruis, Piet van Berk, Kees den Adel, Flip Olivier, Henk van Beusekom, Hannes den Adel, Driekus van Berk, Anton Kremers, Jan van Mourik (voorzitter), A.J. van Rossum en Louis Stellenboom (adjunct). Zittend vlnr: Jan Kruis, Hen van Steenis, Kees van der Pol, Gijs van Wijk, Toon van Voorden en Arie de Groot.
De aftrap op het nieuwe veld tijdens de openingswedstrijd werd verricht door Rentmeester Post. Te zien: Flip Olivier (2e speler van links), rentmeester Job Post (man in grijze pak nabij middenstip), Mevrouw Post (met bos bloemen), Gijsbert Lakerveld (in politie-kleding) met zijn hond en Henk van Beusekom (speler rechts).
De smaak van het voetbal
Heukelum had meteen de smaak van het voetbal te pakken. Een dag na de opening werd een wedstrijd tegen Sparta 3 (een elftal van handels- en kantoorbedienden) uit Leerdam gespeeld, 2-1 winst. En drie dagen later maakte de voetbalvereniging A.V.V. uit Asperen gebruik van het veld. Deze vereniging, een voorloper van het huidige v.v. Asperen opgericht in 1962, maakte regelmatig gebruik van het veld in Heukelum omdat er in Asperen geen veld beschikbaar was. Hiernaast maakte ook de muziekvereniging en zangvereniging regelmatig gebruik van het DOS-terrein voor uitvoeringen en concoursen.
Door de vele spelende leden was er meteen ook een 2e elftal actief. Ook dit elftal speelde, evenals het 1e elftal, vriendschappelijke wedstrijden tegen clubs uit de omgeving.
De Leerdammer, zaterdag 14 juni 1930:
Het 1e elftal van A.V.V. had zondag j.l. een vriendschappelijke wedstrijd tegen S.V.W. 3 uit Gorinchem op het D.O.S.-terrein te Heukelum.
In de eerste plaats mag een woord van hartelijken dank gebracht worden aan het bestuur van D.O.S. die dezen middag het terrein gratis beschikbaar stelde aan A.V.V. voor dien wedstrijd. Hieruit blijkt een prettige samenwerking welke tusschen D.O.S. en A.V.V. reeds bestaat en de vriendschappelijke verhouding den leden dezer vereenigingen.
Moge dit in Asperen ook eens op den voorgrond treden, want de verstandhouding den plaatslijke clubs alhier laat veel te wenschen over. |
De Nieuwe Gorinchemsche Courant, 26 juli 1930.
Een elftalfoto van 1930-1935. Staand vlnr: Dirk den Adel, Gijs van Wijk, Jacob de Groot, Henk van Beusekom en Onbekend. Op hurken midden vlnr: Kees Bor, Toon van Voorden, Kees den Adel (keeper) en Jan Brandwijk. Onder liggend vlnr: Sander Kon en Tinus van Maaren.
Een elftalfoto van 1930-1935. Staand vlnr: Henk van der Meijden, Kees van der Pol (keeper), Tinus van Maaren en Toon van Voorden. Zittend vlnr: Dirk den Adel, Gijs van Wijk, Hannes den Adel, Jan Brandwijk, Arie de Groot, Klaas Visser en Onbekend.
Een elftalfoto waarschijnlijk uit 1933-1934. Staand vlnr: D.den Adel, T.van Maaren, K.den Adel, S.Verver en F.Olivier. Zittend vlnr: G.van Wijk, H.den Adel, S.Kon, J.Kruis, J.Stuivenberg, A.de Groot, K.Visser en H.van Beusekom. Op de achtergrond de pruimenbogaard en daarachter de huizen van de sad.
Competitie en uitslagen
D.O.S. nam in het oprichtingsjaar nog geen deel aan de competitie, maar speelde vriendschappelijke wedstrijden en seriewedstrijden tegen clubs uit de regio. Hieronder de wedstrijden in het eerste jaar. Op mobiel is de uitlijning van de wedstrijden niet altijd mooi, kantel hiervoor je mobiel naar landscape formaat.
| woensdag |
|
28-5-1930 |
|
DOS 1 - AVV 1 (Asperen) |
|
1-3, OPEN 1 |
| donderdag |
|
29-5-1930 |
|
DOS 1 - Sparta 3 (Leerdam) |
|
2-1 |
| zaterdag |
|
7-6-1930 |
|
DOS 1 - Stormvogels 1 |
|
?-? |
| zondag |
|
8-6-1930 |
|
AVV 1 - SVW 3 (Gorinchem) |
|
?-?, TD |
| zaterdag |
|
14-6-1930 |
|
DOS 2 - AVV 2 |
|
1-2 |
| zondag |
|
15-6-1930 |
|
KSV 1 (Kedichem) - DOS 1 |
|
5-6, OPEN 2 |
| zondag |
|
15-6-1930 |
|
AVV 1 - Haaften 1 |
|
2-5, TD |
| zondag |
|
22-6-1930 |
|
DOS 1 - ASV 2 (Arkel) |
|
6-0 |
| vrijdag |
|
27-6-1930 |
|
DOS 2 - AFC 1 (Asperen) |
|
?-? |
| zaterdag |
|
28-6-1930 |
|
AVV 1 - Stormvogels 1 (Leerdam) |
|
?-? |
| zondag |
|
29-6-1930 |
|
DOS 1 - Voorwaarts 3 (Leerdam) |
|
4-5 |
| vrijdag |
|
11-7-1930 |
|
DOS 1 - DOS Veteranen |
|
2-2, VET |
| zondag |
|
13-7-1930 |
|
DOS 1 - KFC 1 (Kedichem) |
|
2-0 |
| zondag |
|
20-7-1930 |
|
DOS 1 - Sparta 3 |
|
1-7 |
| zaterdag |
|
26-7-1930 |
|
DOS 1 - Stormvogels 1 |
|
?-? |
| zaterdag |
|
2-8-1930 |
|
DOS 1 - ? |
|
?-?, LICHT |
| woensdag |
|
6-8-1930 |
|
AVV 1 - AFC 1 |
|
3-1, TD, GEST 1 |
| woensdag |
|
13-8-1930 |
|
AVV 2 - SSS 2 (Leerdam) |
|
3-4, TD |
| zondag |
|
10-8-1930 |
|
Voorwaarts 3 - DOS 1 |
|
4-7 |
| zaterdag |
|
16-8-1930 |
|
DOS - Elftal Asperen |
|
1-1 |
| zondag |
|
17-8-1930 |
|
DOS 1 - Rumpt 1 |
|
1-2 |
| zaterdag |
|
23-8-1930 |
|
Stormvogels 2 - DOS 2 |
|
?-? |
| zondag |
|
24-8-1930 |
|
Velox 1 (Gorinchem) - DOS 1 |
|
?-? |
| zondag |
|
14-9-1930 |
|
Rhoda 1 (Ameide) - DOS 1 |
|
1-1 |
| zondag |
|
21-9-1930 |
|
DOS 1 - Rhoda 1 |
|
1-3 |
| zaterdag |
|
27-9-1930 |
|
DOS 2 - AFC 1 |
|
3-1 |
| zondag |
|
28-9-1930 |
|
DOS 1 (Schelluinen) - DOS 1 |
|
0-4 |
| zaterdag |
|
4-10-1930 |
|
DOS 2 - AVV 2 |
|
2-3, GEST 2 |
| zondag |
|
5-10-1930 |
|
DOS 1 - AVV 1 |
|
3-5 |
| zondag |
|
12-10-1930 |
|
DOS 1 - Stormvogels 1 |
|
2-3 |
| zondag |
|
19-10-1930 |
|
DOS 1 - DOS 1 (Schelluinen) |
|
?-? |
| zondag |
|
16-11-1930 |
|
DOS 1 (Schelluinen) - DOS 1 |
|
1-4 |
| vrijdag |
|
26-12-1930 |
|
DVS 1 (Leerdam)- DOS 1 |
|
2-1 |
| donderdag |
|
1-1-1931 |
|
DOS 1 - DOS 1 (Schelluinen) |
|
1-2 |
| donderdag |
|
1-1-1931 |
|
DVV 1 (Dalem) - DOS 1 |
|
2-1 |
OPEN 1 = Openingswedstrijd terrein DOS, TD = Terrein DOS, OPEN 2 = Openingswedstrijd terrein KSV, VET = DOS Veteranen was een elftal bestaande uit spelers van de oude DOS-lichting (1920/1926), LICHT = Waarschijnlijk de eerste wedstrijd van Heukelum onder kunstlicht, samen met een optreden van de muziekvereniging, GEST 1 = 25 minuten voor tijd gestaakt vanwege ruw spel AFC, GEST 2 = 15 minuten voor tijd gestaakt vanwege de invallende duisternis.
Nieuwsblad voor Gorinchem en Omstreken, 20 juni 1930
Nieuwsblad voor Gorinchem en Omstreken, 27 juni 1930
Nieuwsblad voor Gorinchem en Omstreken, 25 juli 1930
De Gorinchemse Courant, 9 augustus 1930
Nieuwsblad voor Gorinchem en omstreken, 15 augustus 1930
Nieuwsblad voor Gorinchem en Omstreken, 22 augustus 1930
Nieuwsblad voor Gorinchem en Omstreken, 10 oktober 1930
Nieuwsblad voor Gorinchem en Omstreken, 17 oktober 1930
Nieuwe Gorinchemsche Courant 31 december 1930
Nieuwsblad voor Gorinchem en Omstreken, 9 januari 1931
Heb je aanvullingen, foto's, teksten, weetjes? Mail naar [email protected] voor in het archief.
